Tarihi Fırsatı Kaçırmadınız ! Borsa Yatırımcı Paketinde % 50 İNDİRİM KAMPANYASI UZATILDI.
Finnet2000+ Stockeys Pro ve FTA 4.0
Son tarih 31 EKİM 2017
Türkiye’de 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren başlayan Otomatik Katılım Sistemi (OKS) ya da diğer bir adıyla Otomatik BES, Türkiye’de 45 yaş altındaki, özel ve kamu kesiminde çalışan tüm bireylerin işverenleri aracılığıyla otomatik olarak BES’e (bir emeklilik planına) dahil edilmesine olanak veren sistem olarak tanımlanabilir. Otomatik BES’e giriş zorunlu. Çıkış ise iki aylık ‘cayma süresi’nden sonra size kalmış. Gönüllü BES ise adı üzerinde ‘gönüllü’ bir sistem. Ülkemizde, 2003 yılından beri uygulanıyor ve tasarruf yapabilen tüm bireylerin ister bir işyerinde çalışsın, isterse çalışmasın sisteme dahil olmasına olanak tanıyor. Gerek Otomatik BES gerekse gönüllü BES, aynı zamanda kamu sosyal güvenlik sistemini de tamamlayıcı bir misyon taşıyor.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları veya 29 Mayıs 2009 tarihli ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28’nci maddesi kapsamında olan kişilerin katılabileceği Otomatik Katılım Sistemi’nde ‘kademeli geçiş’ olacak. Sisteme ne zaman gireceğiniz çalıştığınız şirketin, ‘çalışan sayısı’ ile ilgili bir husus. Uygulama, 1 Ocak 2017’den itibaren ilk olarak 1.000 ve üstü çalışana sahip şirketlerle başladı. 1 Nisan 2017 itibariyle 250-999 çalışana sahip işletmeler, 1 Temmuz 2017 itibariyle 100-249 çalışanı olan işletmeler, 1 Ocak 2018’den itibaren 50-99 arası çalışanı olan işletmeler, 1 Temmuz 2018 itibariyle 10-49 çalışana sahip olan işletmeler, 1 Ocak 2009 itibariyle de 5-10 çalışana sahip işletmeler uygulamaya dahil olacak. Çalışan sayısının belirlenmesinde de birden fazla işyeri olan işverenler için bütün işyerlerindeki çalışanların toplamı göz önünde bulunduruluyor. Ayrıca, yine çalışan sayısının tespitinde, kapsama alınma tarihleri itibarıyla geçerli olan en güncel Sosyal Güvenlik Kurumu verisi dikkate alınması gerekiyor.
Bir tasarruf ve yatırım sistemi olarak da değerlendirilebilecek Otomatik BES’e dahil olmak, bireylerin en başta ‘tasarruf’ yapmalarına ve tasarruf bilincinin de artmasına yol açacak. Sistemde en az 10 yıl kalmanız ve 56 yaşını tamamlamanız şartıyla size ikinci bir emekliliğin de kapıları açılıyor. Ülkemizde, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan emekli olanların emeklilik maaşlarının çok düşük olduğu dikkate alındığında gelecekte daha rahat bir emeklilik dönemi geçirebilmeniz için size verilen ‘ikinci bir şansı’ kullanmanız büyük önem taşıyor.
‘Tasarruf’; bir ülke ekonominin büyümesi ve gelişmesi açısından anahtar bir sözcük. Tasarrufların yetersizliği, dış borçların artması, döviz gelir-gider dengesinde açığın artması, (cari açık) son günlerin moda tabiriyle ‘döviz kurları üzerindeki baskının artarak kurlarının yükselmesi’ gibi bir dizi makro ekonomik soruna yol açıyor. Ülkemizde de tasarruf oranlarının yetersiz olduğu bilinen bir gerçek. İşte BES, Türkiye’de tasarrufların artmasına da katkıda bulunacak. Hükümetin de 2013 yılından beri yüzde 25 devlet katkısı ile sistemi teşvik etmesinin gerisinde de tasarrufları artırmak ve cari açık sorunu çözme hedefi yatıyor. Siz de ister ‘otomatik’ olarak, isterse ‘gönüllü’ olarak BES’e katılın, ülkemizdeki tasarruf yetersizliği sorununun çözümüne katkıda bulunacaksınız. Unutmayın, tasarrufların artması, bir anlamda yatırımların da artması demek. Yani, BES’e dahil olmak size, yol, su, elektrik olarak geri dönecek!
Otomatik Katılım Sistemi ile ilgili mevzuat size sisteme katıldıktan iki ay (cayma süresi) içinde ‘cayma hakkı’ tanıyor. Dilerseniz, 2 ay içinde sistemden çıkabiliyorsunuz. Ancak, söz konusu sürenin sonunda sistemden ayrılmayanlar için önemli avantajlar söz konusu. Devletin, yüzde 25 devlet katkısından ayrı olarak bir defaya mahsus 1.000 TL ekstra gelir sağlaması bu avantajların da başında geliyor. Ayrıca, sadece yüzde 25 devlet katkısı bile bir yatırım aracı olarak BES’i önemli bir yere koyuyor. Sistemde en az 10 yıl kalıp, 56 yaşınızı tamamladığınızda daha iyi bir yaşam imkanı da göz önüne alındığında, siz siz olun sistemden ayrılmak bu kadar kolay olmasına karşın, cayma hakkını kullanıp kullanmamayı en az iki defa düşünün.
“Otomatik olarak BES’e dahil oldum; ama daha önceden de BES sözleşmem vardı. Şimdi ne yapmalıyım?” sorusu katılımcılar arasında en sık sorulan soruların başında geliyor. İlgili mevzuat gereğince otomatik katılım kapsamındaki sözleşmeler, BES’deki sözleşmelerle birleştirilemiyor. Bu nedenle sizin de daha önceden BES sözleşmeniz varsa cayma süresini dikkate alarak Otomatik BES’e devam edip etmemek biraz da geliriniz ve tasarruf yeteneğiniz ile ilgili bir durum. İlgili mevzuat yönünden iki sözleşmenizin de olması yönünde bir engel yok. Eğer, geliriniz görece yüksek ve gelirinizden yeterli miktarda tasarruf ediyorsanız, yüzde 25 devlet katkıları ve Otomatik BES’teki diğer avantajlardan yararlanmak için her iki sözleşmenizi devam ettirmek yararınıza. Hatta, otomatik katılım kapsamındaki sözleşmeler için ayrı, BES sözleşmeleri için ayrı devlet katkısı limiti belirlenmiş (bir yıllık brüt asgari ücretin yüzde 25’i tutarında)durumda. Ancak, gelir düzeyiniz ve tasarruf yeteneğiniz sınırlı ise geçmiş yıllarda yaptırdığınız BES sözleşmesini devam ettirmek, özellikle devlet katkılarının hak edilmesi anlamında ‘kazanılmış haklarınızı’ korumak için daha mantıklı.
Otomatik olarak BES’e katılan bir çalışanın ücretinden kesilecek katkı payı tutarı, ‘prime esas kazancın yüzde 3'ü kadar. Bu da 2017 yılı başı itibariyle yaklaşık 50 TL’ye karşılık geliyor. Bir anlamda bu tutarın daha altında bir tutarın ücretinizden kesilmesini talep etmek hakkınız yok. Buna karşılık isterseniz, daha yüksek bir oranda katkı payı kesilmesini ise işvereninizden talep edebilirsiniz. Bu da bir anlamda gelir düzeyiniz ve tasarruf yeteneğiniz ile ilgili. Eğer koşullarınız daha fazla miktarda tasarruf etmeye olanak tanıyorsa, bu fırsatı değerlendirmeniz, hem sistemde yatırıma yönlenecek kapital miktarınızın daha da büyümesi hem de devlet katkısından daha fazla yararlanmak açısından kritik önem taşıyor.
Otomatik olarak BES’e dahil olmuş bir çalışansanız sistemde sizin için önemli bir kazanç kapısı da ardına kadar açılıyor. Öncelikle BES’teki diğer emeklilik sözleşmeleri gibi siz de yüzde 25 devlet katkısından yararlanıyorsunuz. Ancak, asıl önemlisi yüzde 25 devlet katkısına ek olarak cayma hakkını kullanmayıp sistemde kalmaya devam ederseniz, bir defaya mahsus 1.000 TL de ekstra kazanç (devlet katkısı) daha elde edeceksiniz. Bununla birlikte, hesabınızdaki birikimi en az 10 yıllık düzenlenecek ‘yıllık gelir sigortası’ kapsamında almayı tercih ederseniz size emeklilikte, birikiminizin yüzde 5’i kadar ilave devlet katkısı ödenecek. Ayrıca, ödenecek katkı paylarının da her yıl TÜFE, Yİ-ÜFE gibi bir endekse bağlı ya da belli bir artış oranına göre artırılabileceğini yani, birikimlerinizin enflasyona karşı korunacağını da belirtmekte yarar var.
Hükümet, 2013 yılından beri BES’i desteklemek amacıyla yüzde 25 devlet katkısı uygulamasına başladı. Otomatik Katılım Sistemi’nde de devlet katkıları, çalışanların hesaben takip edebilmesini sağlayacak şekilde taahhüt olarak hesaplanıyor; taahhüt edilen bu tutarlar da çalışanın devlet katkısı hesabında kayıt altına alınıyor. Burada önemli bir husus, çalışanın bir takvim yılı içinde alabileceği devlet katkısı tutarı, yıllık toplam brüt asgari ücret tutarının yüzde 25’ini geçemiyor. Devlet katkılarını hak edebilmeniz belli koşullara bağlı; sistemde kaldığınız ‘süre’ ve belli ‘hak ediş oranları’na göre, söz konusu katkıları hak ediyorsunuz. İlgili mevzuata göre, 3-6 yıl arası sistemde kaldıysanız, devlet katkısının yüzde 15’ini, 6-10 yıl arası kaldıysanız yüzde 30’unu, 10 yıl ve daha uzun sürede yüzde 60’ini, 56 yaşınızı tamamlayıp, sistemde 10 yıl kalmanız (emeklilik) halinde yüzde 100’ünü, ya da vefat, maluliyet durumlarında da yüzde 100’ünü hak ediyorsunuz.
Otomatik Katılım Sistemi’nde de taahhüt edilen devlet katkısı tutarları, çalışanın devlet katkısı ile ilişkili hesabına sözleşmenin sistemde kaldığı süreye bağlı olarak belirlenen hak ediş oranlarına göre nakden ödeniyor. Burada devlet katkılarım da yatırıma yönleniyor mu? değer kazanıyor mu?” sorusu aklınıza gelebilir. Bu sorunun yanıtı da “evet.” Gerçekten de devlet katkısı ile ilişkili hesabınıza nakden aktarılan kısım ‘devlet katkısı fonu’nda değerlendiriliyor. Devlet katkılarınızı, TÜFE’ye endekslenen getirileriyle ‘devlet katkısı taahhüt hesabı’nda izleyebiliyorsunuz.
Bireysel Emeklilik Sistemi, aslında bir tasarruf/yatırım ve fon yönetim sistemi. Katkı paylarınız belirli ‘fonlar’ aracılığıyla yatırıma yönleniyor. Otomatik BES’liyseniz ve fon tercihinizde bulunmazsanız size öncelikle anlaşma yapılan emeklilik şirketi tarafından ‘başlangıç fonu’ sunuluyor. Bu da ‘faizli fon’ (başlangıç fonu) ve ‘faizsiz fon’ (başlangıç katılım fonu) olarak iki şekilde kurulabiliyor. Faiz içeren fonun portföyün yüzde 60’ı TL cinsinden mevduat veya katılma hesaplarında, faiz içermeyen fonun portföyünün tamamının en az yüzde 60’ının ise katılma hesaplarında, geri kalanı vaad sözleşmelerinde, gelir ortaklığı senetleri (vadesine azami 180 gün kalmış) ve kira sertifikalarında yatırıma yönlendiriliyor. Sistemde 1 yılınızı doldurup gene herhangi bir fon tercihinde bulunmazsanız, size bu kez‘standart fon’ sunuluyor. Başlangıç fonu gibi faizsiz ve faizli olarak sunulacak standart fonun portföyünün asgari yüzde 60’ı, Hazine tarafından ihraç edilen TL cinsinden borçlanma araçlarında, gelir ortaklığı senetlerinde veya kira sertifikalarında yatırıma yönlenecek. Hisse senetlerinde değerlendirilecek tutar ise fon portföyünün yüzde 30’unu aşamayacak.
Otomatik katılımda da gelirinizi artırmak için size önerilen fonlar dışında farklı fonları seçebilirsiniz. Bu konudaki en önemli iki kriter de ‘yaşınız’ ve risk tercihiniz’ olmalı. Görece düşük yaşlardaysanız, sözgelimi riskli ya da orta riskli fonlar arasında yer alan ‘hisse fonlar’, ‘esnek/dengeli fonlar’ı tercih edebilirsiniz. Ancak, yaşınız 45’e doğru yaklaştıkça, risk tercihinize de bağlı olarak riski ve getirisi düşük sözgelimi, TL Borçlanma Araçları Fonu gibi fonları da tercih edebilirsiniz. Fon tercihinde, finansal okur yazarlığınızı artırmak da çok kritik bir husus. Böylelikle finansal piyasalardaki gelişmeleri yakından izleyip, bunun sonucunda da fon dağılımı değişiklik hakkınızı kullanarak gelirinizi artırmanız mümkün. Mevzuata göre, fon dağılım değişikliği hakkı da çalışana ait. Başlangıçta bir fon tercihi yapmadıysanız ve 2 aylık cayma süresi sonunda, başlangıç fonundan çıkmak isterseniz, size ‘risk getiri profili anketi’ yapılarak diğer fon seçenekleri de önerilecek.
Otomatik katılım kapsamında BES’e dahil bir çalışansanız, sistemdeki fon kesintileri yönünden de şanslısınız. Çünkü, ilgili mevzuata göre, emeklilik şirketlerince sistemde yönetilen fonlarınızdan sadece ‘fon işletim gider kesintisi’ yapılıyor. Bunun dışında da başka bir kesinti yapılamıyor. Çalışanlara sunulan tüm fonlar için azami yıllık fon işletim gider kesintisi oranı da yüzde 0,85 olarak uygulanıyor.
Otomatik Katılım Sistemi’nde çalıştığınız şirkete ve işverene de büyük sorumluluklar düşüyor. Otomatik katılım uygulaması kapsamına giriyorsanız, işvereniniz öncelikle Hazine Müsteşarlığı tarafından yetkilendirilmiş en az bir emeklilik şirketi ile sözleşme yapmakla yükümlü. Bun yaparken de hizmet kalitesi ve çalışana sağlanan avantajları dikkate alarak emeklilik şirketini tercih ediyor. İşvereniniz ayrıca, sisteme giriş esnasında çalışandan faizli/faizsiz fon tercihini alıyor ve tercihte bulunmayan çalışanlar için fon tercihinde (başlangıç fon)bulunuyor. Bunlardan da önemlisi, işvereniniz ücretinizden kesilen ve BES’e aktarılacak katkı payını, zamanında emeklilik şirketine aktarmakla yükümlülük taşıyor. Ayrıca emeklilik plan değişiklikleri de yalnızca işvereniz tarafından yapılabiliyor. Burada önemli bir noktayı daha hatırlatmak gerekiyor: İşvereniniz, emeklililik şirketi seçiminde sebebiyle komisyon, bonus vb. hiçbir şekilde maddi menfaat sağlayamıyor ve bu konuda şirkete teklifte bulunamıyor.
Türkiye’de 45 yaş altındaki çalışanların bir kısmının birden fazla işverenle iş akdi var. Eğer siz de bu durumdaysanız, öncelikle iş akdiyle çalıştığınız şirketlerin otomatik katılım kapsamında olup olmaması kritik önem taşıyor. İşverenlerinizin her biri otomatik katılım kapsamına dahilse ayrı ayrı otomatik katılımla ilgili planlara dahil ediliyorsunuz. Zaman zaman çalışanlar işyerlerini de değiştirebiliyor. Siz de daha önce otomatik BES’liyseniz ve yeni bir işyerine geçiyorsanız, yeni iş yerinizde otomatik katılım kapsamında sunulan bir emeklilik planı varsa, mevcut sözleşmesindeki birikiminiz yeni işyerindeki plana aktarılıyor. Ancak, yeni iş yerinde otomatik katılım kapsamında sunulan bir plan bulunmaması halinde mevcut sözleşmenize dilerseniz bireysel ödeme yapabiliyorsunuz. Ancak, katkı payı ödemeye yönelik talebinizi, işyeri değişikliğini izleyen ayın sonuna kadar emeklilik şirketine iletmeniz şart.
“Otomatik BES’e girmek zorunlu, çıkış ise size kalmış.” Gerçekten de 2 aylık cayma süresi sonunda dilerseniz sistemden çıkabiliyorsunuz. Hatta, bu iki aylık sürede birikimleriniz değer de kaybetmiyor. Burada cayma talebinizi emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre emeklilik şirketine ya da işverene bildirmeniz yeterli. Cayma süresinden sonra da dilediğiniz zaman sistemden ayrılabiliyorsunuz. Bunun dışında belki sistemden çıkmak istemiyorsunuz, ama diyelim ki ekonomik durumunuzda bir bozulma oldu, dilerseniz çalıştığınız şirketten katkı payı ödemesine ‘ara vermeyi’ de talep edebiliyorsunuz. Talep tarihinden itibaren azami 3 aylık süre için ödemeye ara verilebiliyor. Bu sürenin bitiminden önce veya bitimini müteakip tekrar ara verme talebinde bulunmanız mümkün.
Otomatik katılım sisteminden emeklilik olma koşulu da aynen diğer BES sözleşmelerinde olduğu gibi. Otomatik katılımda da sisteme giriş tarihinden itibaren en az 10 yıl sistemde bulunmak ve 56 yaşını tamamladıktan sonra emekliliğe hak kazanıyorsunuz.
Sisteme giriş tarihinden itibaren en az 10 yıl sistemde kaldınız ve 56 yaşını tamamladınız. Yani emekliliğe hak kazandınız. Bu durumda önünüzde 3 tane temel seçenek var: ‘Toplu para almak’, ‘programlı geri ödeme’ ve ‘Gelir sigortası’ yaptırmak. Hayat sigortası ürünlerinden gelir sigortası (emeklilik iradı) size ömür boyu her ay (ya da tercih ettiğiniz periyotlarla) belli miktarda düzenli maaş ödenmesini sağlıyor. Nemasıyla birlikte toplu birikiminizi almak ya da gelir sigortası yaptırmak tabii ki sizin karar vereceğiniz bir şey: Ancak, unutmayın ilgili mevzuat gereğince hesabınızdaki birikimi en az 10 yıllık düzenlenecek ‘yıllık gelir sigortası’ kapsamında almayı tercih ederseniz size emeklilikte, birikiminizin yüzde 5’i kadar ilave devlet katkısı ödenecek. Bu da az buz bir şey değil.
T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Otomatik BES için yetkilendirilen bireysel emeklilik şirketlerini açıkladı. Sizin de çalıştığınız şirket aracılığıyla katılabileceğiniz 18 emeklilik şirketi şu şekilde sıralanıyor: Aegon Emeklilik ve Hayat, Allianz Hayat ve Emeklilik, Allianz Yaşam ve Emeklilik, Anadolu Hayat ve Emeklilik, Asya Emeklilik ve Hayat, Avivasa Emeklilik ve Hayat, Axa Hayat ve Emeklilik, Bnp Paribas Cardif Emeklilik, Cigna Finans Emeklilik ve Hayat, Fiba Emeklilik ve Hayat, Garanti Emeklilik ve Hayat, Groupama Emeklilik, Halk Hayat ve Emeklilik, Katılım Emeklilik ve Hayat, Metlife Emeklilik ve Hayat, NN Hayat ve Emeklilik, Vakıf Emeklilik, Ziraat Hayat ve Emeklilik.
FINNET Elektronik Yayıncılık Data İletişim San.Tic.Ltd.Şti.
